Η ζωή με οποιαδήποτε μορφής αναπηρία είναι ένας δρόμος γεμάτος δύσκολες αλλά και όμορφες στιγμές, τόσο για το άτομο που τη βιώνει άμεσα όσο και για τα άτομα που το υποστηρίζουν. Οι γονείς και φροντιστές ατόμων με αναπηρία επιχειρούν να εμπλουτίσουν την καθημερινότητα τους με δραστηριότητες που θα τα ωφελήσουν, τόσο σε επίπεδο αύξησης της λειτουργικότητας και της αυτονομίας τους όσο και σε επίπεδο απόκτησης κοινωνικών δεξιοτήτων και του αισθήματος του «ανήκειν». Άκρως σημαντικό συστατικό στοιχείο, ώστε το άτομο να αισθάνεται χαρούμενο να θέτει καινούργιους στόχους και να μην αισθάνεται και βρίσκεται στο περιθώριο.

Πολλές από αυτές τις δραστηριότητες είναι ήδη γνωστές στο ευρύ κοινό όπως η φυσικοθεραπεία, η εργοθεραπεία, η λογοθεραπεία και η κολύμβηση που χρησιμοποιεί το νερό ως μέσο θεραπείας και εκγύμνασης.

Μία ακόμα δραστηριότητα που προσφέρει τη δυνατότητα θεραπείας και αποκατάστασης καθώς και της εκμάθησης και υιοθέτησης θετικών κοινωνικών πρακτικών είναι αυτή της Θεραπευτικής Ιππασίας.

Η Θεραπευτική Ιππασία είναι η εφαρμογή ιππασίας στα άτομα με αναπηρία όπου το άλογο γίνεται το θεραπευτικό μέσο. Εφαρμόζεται κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως ειδικά εκπαιδευμένα άλογα, ειδικά διαμορφωμένο περιβάλλον, εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και ειδικό εξοπλισμό. Πρόκειται για μία δραστηριότητα που πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές του 1900 και συγκεκριμένα το 1901 στο Λονδίνο, όπου η νοσηλεύτρια Dame Agnes Hunt, μία από τις ιδρύτριες του πρώτου ορθοπεδικού νοσοκομείου στο Oswestry της Αγγλίας χρησιμοποίησε τα άλογα ως μέσο αποκατάστασης.

Η θεραπευτική ιππασία εμπεριέχει ένα δεύτερο περισσότερο εξειδικευμένο κομμάτι, αυτό της Ιπποθεραπείας όπου παράλληλα με την εφαρμογή της από αποκλειστικά εξειδικευμένους επαγγελματίες του χώρου (φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, ειδικούς παιδαγωγούς, κοινωνικούς λειτουργούς ψυχολόγους κ.α) η χρήση του αλόγου- ως θεραπευτικού μέσου αντί άλλων εργαλείων αποκατάστασης που είναι προσβάσιμα σε αντίστοιχα κέντρα, τηρούνται και όλες οι προϋποθέσεις (αξιολόγηση, πρωτόκολλο θεραπείας, στόχοι θεραπείας) που απαιτούνται και στο θεραπευτήριο. Ουσιαστικά λοιπόν, πρόκειται για τη μεταφορά της παραδοσιακής συνεδρίας αποκατάστασης εκτός αίθουσας σε μία ειδικά διαμορφωμένη εξωτερική αρένα, όπου το άλογο συμβάλλει με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο στη θεραπεία.

Η Ιπποθεραπεία είναι μία διεθνώς αναγνωρισμένη και διαρκώς αναπτυσσόμενη μέθοδος θεραπείας για άτομα με αναπηρία, όπου η σωστή εφαρμογή της έχει σημαντικά οφέλη στην αποκατάσταση ατόμων (παιδιών και ενηλίκων) με αυτισμό και διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, ΔΕΠ-Υ, σύνδρομο Asperger, σύνδρομο Rett, εγκεφαλική παράλυση, ψυχοκινητική καθυστέρηση, νοητική υστέρηση, Σύνδρομο Down, μυϊκές δυστροφίες, δισχιδής ράχη, βλάβες του νωτιαίου μυελού, σκλήρυνση κατά πλάκας, εγκεφαλικό επεισόδιο, τύφλωση, κώφωση δυσκολίες στη μάθηση, προβλήματα στη συμπεριφορά, ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα, διάφορα σύνδρομα( Agelman, Οkamoto κτλπ).

Ένας τέτοιος διευρυμένος κατάλογος παθήσεων μπορεί να αγκαλιαστεί από το άλογο και τους εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας με πολλαπλούς και πολυποίκιλους στόχους. Στόχοι πού διαφέρουν ανάλογα με την πάθηση και τις ανάγκες του ατόμου.

Για παράδειγμα, ένα άτομο με κάποιας μορφής κινητική αναπηρία μέσα από μία ευρεία γκάμα ασκήσεων μπορεί να καταφέρει να βελτιώσει τη στάση του σώματος και την ισορροπία του, τη βάδιση και τον συντονισμό του. Αντίστοιχα ένα άτομο που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού που είναι πιθανό να δυσκολεύεται σε πτυχές που αφορούν στην επικοινωνία και την κοινωνικοποίηση δύναται να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και γλωσσικές ικανότητες με τη βοήθεια των θεραπευτών, του αλόγου και του πλαισίου που η πραγματοποιείται η συνέδρια.

Ένας επιπλέον λόγος, που καθιστά την Ιπποθεραπεία μοναδική σαν μέθοδο αποκατάστασης βρίσκεται στον ίδιο της τον χαρακτήρα.

Στη συντριπτική πλειοψηφία παιδιά και ενήλικες όταν φτάνουν στην αρένα για το προκαθορισμένο μάθημα τους το κάνουν με μεγάλη χαρά. Το γεγονός αυτό μπορεί να αιτιολογηθεί από πολλές πλευρές. Πριν αναφερθώ στους προσωπικούς λόγους που αισθάνομαι ευτυχία και αγαλλίαση κάθε φορά που ανεβαίνω στο άλογο θα επιχειρήσω να καταγράψω δύο τρεις λόγους που διαφεύγουν από τη σφαίρα του υποκειμενικού.

Πρώτον, το γεγονός ότι η θεραπεία συμβαίνει σε εξωτερικό χώρο αυτόματα διαφοροποιεί τη διάθεση του υποκειμένου για άσκηση- το κάνει πιο θετικό και ανυπόμονο για αυτή- διότι αποτελεί ένα ευχάριστο διάλειμμα από την καθημερινότητα που συνήθως εναλλάσσεται από δραστηριότητες εντός των “τειχών”. Επιπλέον, παρότι ο βασικός στόχος της αποκατάστασης κατά τη διάρκεια των θεραπειών υλοποιείται σε μεγάλο βαθμό, ο λήπτης των υπηρεσιών δεν τις εκλαμβάνει ως ασκήσεις που πρέπει να φέρει εις πέρας προκειμένου να αντιληφθεί τα οφέλη τους, αλλά σαν παιχνίδι.

Αντιμετωπίζοντας και προβάλλοντας τις κατάλληλα προσαρμοζόμενες ασκήσεις (ασκήσεις με μπάλα – ράβδους, αλλαγές θέσεων στο άλογο κ.α) σαν παιχνίδι, το άτομο συχνά δεν αντιλαμβάνεται ότι ασκείται και αντιδρά σε αυτές σαν να είναι ένα εύκολο παζλ έτοιμο για επίλυση.

Το άλογο διαδραματίζει τον ουσιαστικότερο ρόλο κατά τη διάρκεια των συνεδρίων. Όχι μόνο εξαιτίας της χαρακτηριστικής κίνησης του που προσδίδει στους θεραπευόμενους με συγκεκριμένα διακριτά ερεθίσματα που τους ωφελούν αλλά κυρίως μέσα από την παρουσία και τα πρότυπα που συμβολίζει.

Πιο συγκεκριμένα, το άλογο αποτελεί τον καθοδηγητή και δάσκαλο πάνω στο οποίο η συνεδρία παίρνει σάρκα και οστά, τη μητρική – πατρική φιγούρα που πάντα σε προστατεύει, σε στηρίζει και σε ενσυναισθάνεται αλλά και το μικρό κορίτσι/ αγόρι που χρειάζεται ανιδιοτελή φροντίδα και αγάπη προκειμένου να χτιστεί μία ισότιμη θεραπευτική και φιλική σχέση ανάμεσα στο άλογο και στο θεραπευόμενο/ θεραπευόμενη.

Η δική μου προσωπική σχέση με τον χώρο της Θεραπευτικής Ιππασίας ξεκίνησε πριν από περίπου 15 χρόνια στην Βάρη και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στον Όμιλο Βαρυμπόμπης.

Ο ιατρικός λόγος που ώθησε τους γονείς μου στο να γνωρίσω τη Θεραπευτική Ιππασία είναι μία μορφή κινητικής αναπηρίας και με ακριβέστερους διαγνωστικούς όρους εγκεφαλική παράλυση- σπαστική τετραπληγία.

Στις πρώτες συνεδρίες τουλάχιστον βασικό μέλημα τόσο της οικογένειάς μου όσο και των θεραπευτών ήταν να περάσω όμορφα ώστε να ζητήσω να ξαναπάω την επόμενη φορά. Πράγματι έτσι έγινε. Από τις πρώτες κιόλας βόλτες στην αρένα, ένιωσα αμέσως μία οικειότητα και με τους ανθρώπους και με το περιβάλλον. Αν όμως θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής ως προς τον εαυτό μου αλλά και προς όλους εσάς τους αναγνώστες για τον κύριο λόγο που με μαγεύει η Θεραπευτική Ιππασία, είναι η ελευθερία.

Έννοια που “καθρεφτίζεται” την ίδια στιγμή και στην αποκλειστικά υποκειμενική μάτια μου, δηλαδή την αίσθηση ελευθερίας που βιώνω κάθε φορά που ανεβαίνω στο άλογο ευρισκόμενος μέσα στη φύση αλλά και μέσα από την ελευθερία πού πηγάζει από το άλογο. Από πολύ μικρή ηλικία έμαθα, ότι τα άλογα όπως και κάθε άλλος ζωντανός οργανισμός είναι ισότιμα με τον άνθρωπο έχουν δικαιώματα, ανάγκες, προτερήματα και αδυναμίες. Περνώντας πολύτιμο χρόνο μαζί τους είτε ιππεύοντας είτε φροντίζοντας τα, είχα την τύχη να απορρίψω την απολύτως ουτοπική άποψη μερικών ατόμων της κοινωνίας μας περί ανθρώπινης ανωτερότητας έναντι άλλων ειδών.

Ένα τέτοιο μήνυμα είναι σίγουρα από τα μεγαλύτερα δώρα που λαμβάνω κάθε εβδομάδα απασχολούμενος με την ιππασία. Όσο μεγάλωνα φυσικά ενδιαφερόμουν όλο και περισσότερο για την κλινική μου εικόνα σε θέματα που αφορούσαν την ορθότερη στάση του σώματος μου στην καθιστή και όρθια θέση, την ενδυνάμωση του κορμού μου, τη βελτίωση της ισορροπίας μου κ.α.

Όλες αυτές οι παράμετροι βελτιώνονται σε εβδομαδιαία βάση μέσα από προσωπική δουλειά και αφοσίωση καθώς και μέσα από την εμπιστοσύνη στο εξειδικευμένο προσωπικό και την πίστη στο θεραπευτικό πλάνο.

Στην Ελλάδα ανά την επικράτεια (Αττική, Σέρρες, Καλαμάτα κ.α) λειτουργούν σύλλογοι που επιχειρούν καθημερινά να γνωστοποιήσουν στην κοινή γνώμη το έργο, τη δράση και τα οφέλη της Θεραπευτικής Ιππασίας και Ιπποθεραπείας.

Με κοινό γνώμονα, την αγάπη προς το συνάνθρωπο και τη λαχτάρα τους για προσφορά βοήθειας σε όσες /όσους τη χρειάζονται. Δυστυχώς μέχρι και σήμερα η οικονομική κάλυψη της Ιπποθεραπειας επιβαρύνει τους γονείς- φροντιστές των ατόμων με αναπηρία και δεν συνταγογραφείται από το κράτος, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες.

Ευελπιστώ αυτή η κατάσταση να αντιστραφεί πολύ σύντομα έτσι ώστε άτομα διαφορετικών ηλικιών και μορφών αναπηρίας να είναι σε θέση να απολαμβάνουν τα πολλαπλά οφέλη και την αξεπέραστη εμπειρία της ελευθερίας που προσφέρει η Θεραπευτική Ιππασία και Ιπποθεραπεία τόσο στο σωματικό όσο και στο ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο.

 

Επιμέλεια:

Κατσούλης Ελευθέριος, προπτυχιακός φοιτητής Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, ασκούμενος φοιτητής Κέντρου Ημέρας ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ