«Μαμά, μπαμπά θα γίνει κι εδώ πόλεμος;»
Πώς να μιλήσουμε σε παιδιά και εφήβους για τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Από τις 24 Φεβρουαρίου τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύζονται από βίαιες εικόνες πολέμου. Η κατά μέτωπο επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αναστατώσει τους ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς όλοι ανησυχούν για τις εξελίξεις και τα τεκταινόμενα αυτής της εφιαλτρικής κατάστασης. Τόσο, λοιπόν, οι ενήλικες όσο και τα παιδιά είναι φυσικό να νιώσουν έντονα συναισθήματα φόβου, άγχους και ανησυχίας σχετικές με τον πόλεμο. Σκληρές εικόνες, αλλά και σχετικές κουβέντες μπορούν να φτάσουν στα μάτια και στα αυτιά των παιδιών δημιουργώντας τους φόβους και πολλές απορίες. Πώς θα μιλήσουμε, λοιπόν, σε ένα παιδί ή σε έναν έφηβο για τον πόλεμο και πώς θα μειώσουμε το άγχος που μπορεί να νιώθουν; Ανάλογα την ηλικία του παιδιού θα μιλήσουμε διαφορετικά, ωστόσο υπάρχει ένας βασικός οδηγός.

  • Αφιερώστε χρόνο για την συζήτηση αυτή

Πρώτα απ’όλα είναι σημαντικό βρείτε τον απαραίτητο χρόνο ώστε να μπορέσετε να είστε παρόντες στην συζήτηση με το παιδί και να μπορέσετε να το ακούσετε ενεργητικά ό,τι θελήσει να μοιραστεί. Είναι σημαντικό η προσοχή σας να είναι πάνω του, έτσι ώστε να μπορέσετε να συναισθανθείτε τους φόβους και οποιαδήποτε άλλη συναισθηματική ανησυχία του.

  • Πρώτη ερώτηση: «Τι γνωρίζεις/ έχεις ακούσει/ έχεις δει ήδη για τον πόλεμο;»

Ζούμε στην εποχή της εικόνας και του διαδικτύου. Τα παιδιά, αναλόγως την ηλικίας τους και τα ερεθίσματα στα οποία είναι εκτεθειμένα καθημερινώς, ενδεχομένως έχουν ήδη κάποιες πληροφορίες δει ή ακούσει. Ένα μικρό παιδί μπορεί να έχει δει εικόνες και βίντεο από την τηλεόραση, ή μπορεί να έχει ακούσει δασκάλους ή παιδιά να συζητάνε κάτι σχετικό, ενώ οι έφηβοι είναι πολύ πιθανό να έχουν πληροφορηθεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τον χώρο του διαδικτύου γενικότερα. Ρωτώντας τους, λοιπόν, τι γνωρίζουν ήδη, δίνεται η δυνατότητα να τους πληροφορίσουμε ορθά για το γεγονός, χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος παραπληροφόρησης και ασάφειας των πληροφοριών που φτάνουν στα μάτια και τα αυτιά τους.

  • Προσαρμόστε τη συζήτηση στο παιδί.

Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού αλλάζει και η προσέγγιση της συζήτησης. Είναι σημαντικό να ακολουθούμε την αναπτυξιακή του ετοιμότητα, έτσι ώστε να μπορέσει το παιδί να δεχτεί την πληροφορία και να μπορέσει να την επεξεργαστεί και να την κατανοήσει.

Τα παιδιά ηλικίας μικρής ηλικίας (έως 8-9 ετών) δεν μπορούν να επεξεργαστούν σύνθετες πληροφορίες για την κατάσταση που επικρατεί, επομένως αρκούν τα βασικά στοιχεία. Για παράδειγμα: Υπάρχουν μερικοί στρατιώτες που πηγαίνουν σε μια άλλη χώρα, όπου υποτίθεται δεν θα έπρεπε, αυτό ονομάζεται «εισβολή» και πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι ανασταωμένοι με αυτό το γεγονός. Όλα αυτά συμβαίνουν πολύ μακριά και εμείς εδώ είμαστε ασφαλείς. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να τονιστεί πως ο πόλεμος γίνεται με στρατιώτες και όχι με μικρά παιδιά. Θα ήταν πολύ βοηθητική και η χρήση ενός χάρτη, προκειμένου το παιδί να καταλάβει πόσο μακριά βρίσκεται ο πόλεμος.

Τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς και οι έφηβοι χρειάζονται διαφορετική προσέγγιση, καθώς είναι πολύ πιθανό να έχουν ακούσει και συζητήσει περισσότερα με τους συνομηλίκους τους ή να έχουν δει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που μπορεί να αποτελούν μια αναξιόπιστη πηγή. Όπως και στα μικρότερα παιδιά, είναι καλή πρακτική να ξεκινήσετε ρωτώντας τους τι γνωρίζουν ήδη σχετικά και στην συνέχεια να τους προσανατολίσετε με το που ακριβώς συμβαίνει ο πόλεμος με την χρήση ενός χάρτη. Είναι σημαντικό στα μεγαλύτερα παιδιά να ελεγχθούν οι πληροφοριές που ήδη γνωρίζουν εάν είναι αληθείς ή όχι, διότι, όπως αναφέρει η ψυχολόγος Biren Caverly, ένα άτομο μπορεί να μάθει ένα γεγονός και να σχηματίσει μια πεποίθηση, αλλά για να αλλάξετε αυτήν την πεποίθηση, μπορεί να χρειαστείτε περισσότερα από 100 νέα στοιχεία για να κάνετε αυτή τη σημαντική αλλαγή. Ενημερώστε, λοιπόν, τον έφηβο με την σωστή πληροφορία. Μπορεί, μάλιστα, να αναζητήσετε μαζί πληροφορίες από το διαδίκτυο από αξιόπιστες πηγές. Τα πιο μεγάλα παιδιά είναι πιθανό να χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες για την κατάσταση και να θέτουν περισσότερες ερωτήσεις.

  • Ειλικρίνεια και απλότητα

Στην συζήτηση που θα έχετε με τα παιδιά είναι σημαντικό να μιλάτε πάντα στη γλώσσα των παιδιών και λέτε την αλήθεια,με απλά λόγια. Προσπαθείστε να απαντήσετε όλες τις ερωτήσεις τους με ειλικρίνεια. Θα διαπιστώσετε πως οι ερωτήσεις των παιδιών είναι απλές και δεν αποζητούν σύνθετες απαντήσεις. Το να αρνηθείτε ένα γεγονός ή να πείτε ψέματα για αυτό μπορεί να μπερδέψει τα παιδιά περισσότερο.

Απαντήστε σε οποιαδήποτε από τις ερωτήσεις τους και αφήστε έναν «ανοιχτό διάλογο» τις επόμενες βδομάδες ή και μήνες. Ελέγξτε ανά διαστήματα εάν έχουν προκύψει επιπλέον ερωτήσεις στο παιδί που θέλει να εκφράσει. Συνεπώς δεν πρόκειται για μια συζήτηση που θα γίνει μία φορά και θα ολοκληρωθεί.

  • Μιλήστε για τα συναισθήματά σας

Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά κάθε ηλικίας να νιώθουν υποστηρικτικό το περιβάλλον σε αυτές τις συζητήσεις. Ρωτήστε τους ποιά είναι τα συναισθήματά τους σχετικά με την κατάσταση του πολέμου. Ποιοι είναι οι φόβοι τους και ποιες οι ανησυχίες τους. Εάν τα παιδιά μπουν στην διαδικασία να μιλήσουν ανοιχτά για όσα τους προκαλούν αναστάτωση, θα τους βοηθήσει να ανακουφίσουν τα άγχος τους. Άγχος, φόβος, θυμός, απόγνωση, πικρία, τρόμος και αγωνία είναι μερικά από τα συναισθήματα που μπορεί να βιώνουν τα παιδιά με την είδηση του πολέμου στην Ουκρανία. Διαβεβαιώστε τα πως είναι απολύτως φυσιολογική αντίδραση στα γεγονότα αυτά, αποδεχτείτε τα συναισθήματα αυτά και καθησυχάστε το παιδί διαβεβαιώνοντάς το πως ό,τι κι αν γίνει, εσείς θα είστε εκεί για αυτά -το ασφαλές τους καταφύγιο.

Ταυτόχρονα, παραμείνετε ψύχραιμοι κατά την διάρκεια της συζήτησης, αλλά χωρίς να προσπαθείτε να κρύψετε από τα παιδιά τα δικά σας συναισθήματα. Τα παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά μας. Επομένως, εάν είστε αγχωμένοι και φοιβισμένοι, ενώ λέτε το αντίθετο στο παιδί, αυτό που εκλαμβάνει είναι αντιφατικά μηνύματα. Ως αποτέλεσμα δημιουργείται μεγαλύτερη σύγχyση γύρω από την κατάσταση του πολέμου και συγχρόνως το παιδί καταπιέζεται συναισθηματικά μη ξέροντας πώς να αντιδράσει. Έτσι προκαλείται ακόμη περισσότερο άγχος και τα παιδιά δεν αισθάνονται ασφαλή.

  • Αποποίηση ευθυνών

Διαβεβαιώστε τα παιδιά πως δεν ευθύνονται για αυτό που συμβαίνει και δεν πρέπει να αισθάνονται ενοχικά. Τονίστε τους πως αυτή η κατάσταση δεν είναι κάτι που οι ίδιοι πρέπει να λύσουν, αλλά πως άλλοι άνθρωποι είναι αρμόδιοι. Τα παιδιά δεν θα πρέπει να αισθάνονται άσχημα που συνεχίζουν να κάνουν τα πράγματα τους αρέσουν, όπως το να παίζουν, να διασκεδάζουν, να βγαίνουν με τους φίλους τους, να γελάνε. Γίνετε μια φωνή καθησυχασμού ώστε να συνεχίζουν τις συνήθιές τους.

  • Δώστε τους πρακτικούς τρόπους να βοηθήσουν

Συζητήστε μαζί τους πρακτικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να βοηθήσετε στον πόλεμο. Τέτοιοι τρόποι μπορεί να είναι κάποια δωρεά στην χώρα, παροχή ρουχισμού, παπλωμάτων, τροφίμων, φαρμάκων ή οτιδήποτε άλλο φανεί αναγκαίο. Η συνεισφορά σε αυτή την δύσκολη εμπόλεμη κατάσταση μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αισθάνονται περισσότερο χρήσιμα, παρά αβοήθητα. Επιπλέον καλλιεργείται το κλίμα αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης στα παιδιά και δίνεται μια αισιόδοξη προοπτική για τo «καλό» που υπάρχει στον κόσμο, αρκεί να το επιλέξουμε.

Σε κάθε περίπτωση διατηρείστε την ψυχραιμία σας και φροντίστε να είστε δίπλα στα παιδιά, οποιαδήποτε ηλικία κι αν έχουν.Τα παιδιά βασίζονται στους ενήλικες για να τα βοηθήσουν να κατανοήσουν τα παγκόσμια γεγονότα και να αισθάνονται ασφαλείς όταν τα γεγονότα είναι τρομακτικά.

Βιβλιογραφία