Η ψυχική υγεία είναι ένα πρόβλημα που όλοι πρέπει να αντιμετωπίσουν. Στις μέρες μας, ζούμε γρήγορες και αγχωμένες ζωές και αυτή τη στιγμή είμαστε πιο ανοιχτοί στο να μιλάμε για ψυχικά προβλήματα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία.
.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει την ψυχική υγεία ως “μια κατάσταση ψυχικής ευεξίας που επιτρέπει στους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν το άγχος της ζωής, να συνειδητοποιούν τις ικανότητές τους, να μαθαίνουν καλά και να εργάζονται καλά και να συνεισφέρουν στην κοινότητά τους. Αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της υγείας και της ευημερίας που στηρίζει τις ατομικές και συλλογικές μας ικανότητες να λαμβάνουμε αποφάσεις, να οικοδομούμε σχέσεις και να διαμορφώνουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η ψυχική υγεία αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα”. Με όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούμε να δούμε ότι η ψυχική υγεία είναι απαραίτητη για να έχει κάθε άνθρωπος ευημερία, αλλά και προσωπική, κοινοτική και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Αλλά, αν όλοι μας μπορεί να έχουμε πρόβλημα με την ψυχική υγεία, τι συμβαίνει με τα άτομα που κινδυνεύουν από τον κοινωνικό αποκλεισμό, τα πιο ευάλωτα;
.
Μια από τις πιο ευάλωτες ομάδες και με μεγαλύτερη προδιάθεση για κοινωνικό αποκλεισμό είναι οι άστεγοι. Το να μην έχουν πρόσβαση σε σπίτι ή να ζουν σε κακές συνθήκες έχει συνέπειες σε πολλές πτυχές της ζωής των ανθρώπων. Αφενός, απορυθμίζει την ψυχική και συναισθηματική σταθερότητα, λόγω της έλλειψης ριζοσπαστικότητας. Η αβεβαιότητα του να μην ξέρει κανείς πού θα κοιμηθεί και αν μπορούν να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες, προκαλεί υψηλά επίπεδα άγχους.
.
Ο κύριος λόγος για την παραμονή στο δρόμο εμφανίζεται όταν αντιμετωπίζουν αυτές τις συνθήκες, αλλά και το άτομο βρίσκεται σε παράτυπη κατάσταση εντός της χώρας, χωρίς να έχει δίκτυο υποστήριξης στη χώρα διαμονής. Επιπλέον, είναι πολύ συχνή η εμφάνιση ασθενειών που οφείλονται στο κρύο, την υγρασία, την έλλειψη υγιεινής κ.λπ. Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε μια σειρά διαταραχών που μερικές φορές περιλαμβάνουν την κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ουσιών.
.
Από την άλλη πλευρά, τα άτομα που βρίσκονται σε αυτές τις καταστάσεις πρέπει να υποστούν υψηλό κοινωνικό στιγματισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την είσοδό τους στην αγορά εργασίας ή σε οποιονδήποτε από τους βασικούς τομείς του ατόμου. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση αποκλεισμού από την κατοικία έχουν μειώσει το μέσο προσδόκιμο ζωής τους κατά 20 χρόνια σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Επίσης, παρουσιάζουν από δύο έως 50 φορές περισσότερα προβλήματα σωματικής υγείας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, στην Ισπανία, διάφορες μελέτες σχετικά με την ψυχική υγεία των αστέγων τοποθετούν το ποσοστό σχιζοφρένειας μεταξύ 4 και 13% και εκείνο της μείζονος κατάθλιψης μεταξύ 2 και 20%.
.
Στην περίπτωση των αστέγων με ψυχικές ασθένειες, το πρόβλημα γίνεται σοβαρότερο επειδή η πρόσβαση σε ιδιωτικές μονάδες υγείας δεν είναι προσιτή, ενώ οι λίστες αναμονής στο δημόσιο σύστημα υγείας είναι πολύ μεγάλες και τα ραντεβού πολύ μακριά. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν παράγοντες κινδύνου για ψυχική ασθένεια.
.
Επίσης, ο αριθμός των αστέγων είναι πιο σημαντικός στις μεγάλες πόλεις, επίσης πιο σημαντικός στις χώρες με μεγαλύτερη φτώχεια και με περισσότερους ανέργους. Μπορούμε να πάρουμε για παράδειγμα την Αθήνα και να μελετήσουμε λίγο την κατάσταση με τους άστεγους στην πρωτεύουσα της Ελλάδας. Τα μέτρα λιτότητας και η συνεχιζόμενη δημοσιονομική κρίση έχουν ωθήσει σημαντικά την αύξηση των αστέγων στην Ελλάδα σε αυτόν τον αιώνα, και μπορούμε να δούμε ότι έχει συγκεντρωθεί κυρίαρχα στην πόλη της Αθήνας. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αναφέρει ότι στην Ελλάδα “υπάρχουν 21.216 περιπτώσεις ανθρώπων που ζουν, με διάφορες μορφές, εκτός σπιτιού”. Οι ΜΚΟ εκτιμούν ότι υπάρχουν 15.000 άστεγοι στην περιοχή της Αττικής.
.
Συνοψίζοντας, η κοινωνική πολιτική σχετικά με τους άστεγους στην Ελλάδα παραμένει ανεξερεύνητη. Για παράδειγμα, η πρώτη οργανωμένη καταμέτρηση για τους άστεγους πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2018. Έχουν γίνει προσπάθειες για την παροχή βοήθειας στους άστεγους από την κυβέρνηση ή τις ΜΚΟ, αλλά δεν είναι αρκετές. Έτσι, βλέπουμε ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι χωρίς στέγη που μπορεί να έχουν, ή θα αναπτύξουν τελικά, και κάποιου είδους ψυχικά προβλήματα. Πρέπει να επικεντρωθούμε σε αυτό το πρόβλημα, να αναζητήσουμε τρόπους να βοηθήσουμε αυτές τις δύο προβληματικές καταστάσεις μαζί.
.
Πηγές:
- Fundación INTRAS. (2021). Memoria del Centro integrado para personas sin hogar de 2021.
- Ψυχική υγεία. (2022, 17 Ιουνίου). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-our-response
- Wikipedia contributors. (2022, 27 mayo). Άστεγοι στην Ελλάδα. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_in_Greece
- Άστεγοι στην Ελλάδα (2017) https://www.feantsa.org/download/greece-20172928673074328238317.pdf