Ο όρος απολαμβάνειν αποτελεί μετάφραση του ρήματος savor (γεύομαι, απολαμβάνω). Ο ορισμός για το ρήμα γεύομαι είναι α) με τις αισθήσεις και β) το αίσθημα ή η εντύπωση που προκύπτει από ευχάριστη ή δυσάρεστη εμπειρία. Από την άλλη πλευρά, ο ορισμός για το ρήμα απολαμβάνω είναι η διαδικασία του να χαίρομαι και να ευχαριστιέμαι ιδιαίτερα με τις αισθήσεις ή με το πνεύμα, τη χρήση, την κατανάλωση ή γενικότερα τη σχέση μου με κάποιον ή κάτι. Τέλος, στο εννοιολογικό κομμάτι αξίζει να αναφερθεί ότι επιλέγεται το απαρέμφατο γιατί προσδίδει την αίσθηση της διάρκειας και της διεργασίας.

.

Κατ’ επέκταση, αυτή η τόσο ιδιαίτερη διαδικασία του απολαμβάνειν αναφέρεται σε μια σειρά από νοητικές αλλά και πρακτικές λειτουργίες, οι οποίες μετατρέπουν ένα θετικό ερέθισμα, αποτέλεσμα ή γεγονός σε θετικά συναισθήματα, στα οποία το άτομο συνειδητά επικεντρώνει την προσοχή του, τα εκτιμά και τα απολαμβάνει. Επίσης, ενέχεται η ικανότητα των ανθρώπων να στέκονται στη θετική εμπειρία και να ενδυναμώνουν την επιρροή της στη ζωή τους.

.

Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο αφορά τις διαστάσεις της έννοιας του απολαμβάνειν στο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία απολαμβάνειν τις θετικές εμπειρίες βιώνεται στο παρόν. Εντούτοις, μπορεί να προκύπτει και με επικέντρωση είτε στο παρελθόν, οπότε απολαμβάνει κανείς με αναπόληση, είτε στο μέλλον, μέσω της προσμονής. Τόσο στο απολαμβάνειν με προσμονή, όσο και στο απολαμβάνειν με αναπόληση, ο στόχος είναι η ενδυνάμωση των θετικών συναισθημάτων τη στιγμή που κινητοποιείται η διαδικασία. Με βάση ακόμη, τη βιβλιογραφία, το απολαμβάνειν σε κάθε χρονική στιγμή διευκολύνουν τρεις παράγοντες. Πρώτον, να είναι κανείς όσο το δυνατόν λιγότερο επιβαρυμένος από προβλήματα αυτοεκτίμησης και κοινωνικές έγνοιες. Δεύτερον, να καταφέρνει να επικεντρωθεί σε αυτό που συμβαίνει την παρούσα στιγμή και τρίτον, να έχει ένα βαθμό μετα-επίγνωσης των θετικών συναισθημάτων που νιώθει.

.

Ας προχωρήσουμε όμως, και να αναφερθούμε σε κάποιες πρακτικές στρατηγικές απολαμβάνειν, που μπορούμε να υιοθετήσουμε στην καθημερινότητά μας και να δούμε πραγματικές αλλαγές. Η πρώτη από αυτές ονομάζεται βιωματική απορρόφηση, η οποία πρόκειται για μια τεχνική που απαιτεί επικέντρωση στη θετική εμπειρία, αγνοώντας τα περιφερειακά ερεθίσματα. Η συμπεριφορά αυτή είναι αντίθετη από το multitasking, το οποίο θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε στα ελληνικά ως ταυτόχρονη διεκπεραίωση πολλαπλών καθηκόντων.

.

Μία δεύτερη στρατηγική ονομάζεται συμπεριφορική έκφραση κι αφορά την ανοιχτή κι ελεύθερη έκφραση των θετικών συναισθημάτων με ποικίλους τρόπους. Με βάση έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, φαίνεται ότι η εξωστρεφής έκφραση θετικών συναισθημάτων είναι δυνατόν να τα ενδυναμώσει. Η έκφραση αυτή μπορεί να εκδηλωθεί είτε μη λεκτικά (π.χ γελάω, χτυπώ τα χέρια μου, χοροπηδάω), είτε λεκτικά (π.χ βγάζω επιφωνήματα χαράς κι ενθουσιασμού, όπως <<τέλειο>>, <<ουάου>>, <<α, τι καλά!>>).

.

Η επόμενη στρατηγική, που θα αναφερθούμε ονομάζεται όξυνση των αισθήσεων κι αφορά στην ενδυνάμωση της θετικής εμπειρίας με επικέντρωση στα ερεθίσματα της στιγμής και μπλοκάρισμα άλλων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του τρόπου απόλαυσης είναι το κλείσιμο των ματιών όταν απολαμβάνει κανείς μία μουσική που τον συγκινεί, ή όταν βρίσκεται σε κάποιο ήσυχο μέρος στη φύση και θέλει να ακούσει τους ήχους γύρω του.

.

Ακόμη μία τεχνική απολαμβάνειν, ονομάζεται χτίσιμο θετικών αναμνήσεων. Η στρατηγική αυτή αναφέρεται σε ενεργητική αποθήκευση εικόνων από θετικές στιγμές με τη μορφή νοερής φωτογράφισης για μελλοντική ανάκληση. Αντίστοιχα είναι και τα ευρήματα ερευνών, που υποστηρίζουν ότι οι πιο ευτυχείς άνθρωποι τείνουν να κρατούν στη μνήμη τους περισσότερο τα θετικά παρά τα αρνητικά συμβάντα της ζωής τους. Θα μπορούσε σε αυτό το σημείο να προστεθεί κι άλλη μία τεχνική, γνωστή ως μοίρασμα της θετικής στιγμής, δηλαδή η διήγηση του συμβάντος σε κάποιον σημαντικό άλλο, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή του ανθρώπου με τον οποίο θα μοιραστεί κανείς την εμπειρία του, καθώς απαιτείται να είναι κάποιος που θα αντιδράσει με την αντίστοιχη θετικότητα.

.

Μία επιπρόσθετη στρατηγική ονομάζεται αυτοσυγχαίρειν και πρόκειται για μια γνωσιακή διαδικασία, όπου μετά από μια θετική εμπειρία ( συνήθως επιτεύγματα αλλά κι οποιαδήποτε θετική στιγμή) το άτομο επιβραδύνει κι αυτοσυγχαίρεται. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτού του είδους η απόλαυση είναι κάτι σαν <<γνωσιακό καμάρωμα>>, το οποίο όμως, διαφοροποιείται από την υπεροψία, όπου κανείς καμαρώνει τον εαυτό του προς τα έξω με υπερβολή.

.

Συνεχίζοντας στη λίστα των ποικίλων στρατηγικών απολαμβάνειν, προστίθεται και μία ακόμη γνωστή ως επίγνωση της ρευστότητας του χρόνου. Πρόκειται για μία τεχνική που απαιτεί κινητοποίηση της επίγνωσης ότι η κάθε στιγμή είναι μοναδική. Ο συγκεκριμένος τρόπος απόλαυσης ενδείκνυται για κάποιες συγκεκριμένες εμπειρίες, όπως η γέννηση ενός παιδιού, ένας γάμος, η απονομή ενός βραβείου. Οι εμπειρίες αυτές, αν κι ενέχουν μία γλυκόπικρη αίσθηση, είναι σημαντικό να σταθεί κανείς στη χαρά, να μην αφήσει το <<πικρό>> κομμάτι να κυριαρχήσει και να βιώσει την εμπειρία με βάση το σκεπτικό: <<άδραξε τη στιγμή>> και << τίποτα δεν είναι δεδομένο>>.

.

Προχωρώντας, όγδοη στη λίστα μας έρχεται η τεχνική μετρώ τις ευλογίες μου. Η στρατηγική αυτή, όπως και η προηγούμενη, απαιτεί επίγνωση. Σε αυτή την περίπτωση, η επίγνωση εστιάζεται σε όλα τα αγαθά στη ζωή για τα οποία νιώθει κανείς τυχερός. Το να μετράς καθημερινά τις ευλογίες σου φαίνεται ότι ενισχύει σημαντικά τα θετικά συναισθήματα και την ευεξία.

.

Οδεύοντας προς το τέλος, θα αναφερθούμε στην τεχνική της θετικής σύγκρισης. Πρόκειται για μία ακόμη γνωσιακή στρατηγική που για να επιστρατευθεί προϋποθέτει ότι, καθώς βιώνεται μια θετική εμπειρία, το άτομο υπενθυμίζει στον εαυτό του προγενέστερα συναισθήματα όταν αυτή δεν υπήρχε, και πώς θα ένιωθε τώρα αν αυτή η θετική εμπειρία δεν είχε συμβεί, ενώ παρατηρεί ταυτόχρονα την πρόοδο του μέσα στο χρόνο.

.

Συνοψίζοντας, η τελευταία αλλά εξίσου σημαντική στρατηγική απολαμβάνειν είναι η αναγνώριση των σκέψεων που <<σκοτώνουν>> τη χαρά, οι οποίες όπως υποδηλώνει και η ονομασία τους, είναι ένας τρόπος σκέπτεσθαι που σαμποτάρει τη διαδικασία του απολαμβάνειν. Χαρακτηριστικές σκέψεις σε αυτή την κατηγορία είναι οι ακόλουθες: <<νιώθω ένοχος που διασκεδάζω, ενώ οι φίλοι μου δεν μπορούν>>, <<ωραίες είναι οι διακοπές, αλλά κρατάνε λίγο>>, <<κι αν θα ήταν ακόμα καλύτερα αν πηγαίναμε αλλού…>>. Πρόκειται λοιπόν, για μία διαδικασία που αμβλύνει το θετικό συναίσθημα.

.

Εν κατακλείδι, από όλα τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι μέσα από την υιοθέτηση και την αέναη καλλιέργεια της διαδικασίας του απολαμβάνειν, είναι εφικτό να δημιουργήσουμε μία διαφορετική πραγματικότητα, περισσότερο ενσυνείδητη κι ουσιαστικά απολαυστική!

.

ΛΙΘΟΞΟΪΔΟΥ ΣΟΦΙΑ

Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Θετικής Ψυχολογίας, Ασκούμενη Κέντρου Ημέρας ΙΑΣΙΣ

.

Βιβλίο:

Κατακτώντας την Ευημερία. Θετικές παρεμβάσεις, τεχνικές και βιωματικές ασκήσεις, Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ