Η αστεγία εν καιρώ πανδημίας
.
.
Αναμφισβήτητα η στέγαση συνιστά σημαντικό κοινωνικό δικαίωμα το οποίο βρίσκεται υπό καθεστώς απειλής. Η Ευρώπη ανάμεσά της και η Ελλάδα μετράνε εκατομμύρια αστέγους. Η έλλειψη στέγης λοιπόν είναι μία υπάρχουσα κατάσταση που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αγνοήσουμε. Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η στέγαση θα έπρεπε να αποτελεί κατοχυρωμένο και θεμελιώδες ευρωπαϊκό δικαίωμα, αλλά παρόλα αυτά καταπατάται.
.
Σε τί αναφερόμαστε πραγματικά όμως, όταν μιλάμε για αστεγία;
.
Αν και ο όρος «αστεγία» είναι ευρύς, η κοινή γνώμη έχει ταυτίσει την πληθυσμιακή ομάδα των αστέγων με κάποια συγκεκριμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά τα οποία της προσδίδουν στιγματιστική χροιά. Το εν λόγω κοινωνικό φαινόμενο δεν είναι γνώρισμα της σημερινής πραγματικότητας, αλλά αντίθετα διαχρονικό. Παρόλο που στο λεξικό, η «αστεγία» αναφέρεται στα άτομα τα οποία δεν έχουν κατοικία ή ζούνε σε πρόχειρα καταλύματα, αυτή πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο και ιδιαίτερο.
.
Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 29 (παρ. 1 και 2) του Ν.4052/2012 (ΦΕΚ 41 τ. Α΄) δηλώνεται ότι με τον όρο «άστεγος πληθυσμός» νοούνται τα άτομα που ανήκουν σε ευπαθή ομάδα στην οποία παρέχεται κοινωνική προστασία και σε αυτήν συγκαταλέγονται αυτά τα οποία «διαμένουν νόμιμα στη χώρα, στερούνται πρόσβασης ή έχουν επισφαλή πρόσβαση σε επαρκή ιδιόκτητη, ενοικιαζόμενη ή παραχωρημένη κατοικία που πληροί τις αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές και διαθέτει τις βασικές υπηρεσίες ύδρευσης και ηλεκτροδότησης. Στους αστέγους συμπεριλαμβάνονται ιδίως αυτοί που διαβιούν στον δρόμο, σε ξενώνες, αυτοί που φιλοξενούνται από ανάγκη προσωρινά σε ιδρύματα ή σε άλλες κλειστές δομές καθώς και αυτοί που διαβιούν σε ακατάλληλα καταλύματα».
.
Η αστεγία αποτελεί μορφή καταπάτησης των κοινωνικών δικαιωμάτων αφού οδηγεί κατά κανόνα στον κοινωνικό αποκλεισμό, δηλαδή την μερική ή την ολική αποξένωση ατόμων η ομάδων από τον κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό, ή και πολιτιστικό ιστό. Παράλληλα αίρεται η ιδιότητα του πολίτη που φέρουν, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή τους και κατά προέκταση τον στιγματισμό τους.
.
Ωστόσο, ο αριθμός των αστέγων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην εποχή της πανδημίας του κορονοϊού, προκαλεί σοκ, αφού ξεπερνάει τα 4 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα παραμένει άγνωστος ο πραγματικός τους πληθυσμός. Οι άστεγοι δεν είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο τις κακουχίες της καθημερινότητάς τους, κατά τη διαβίωσή τους στον δρόμο, πχ την έκθεσή τους, στο κρύο, την ζέστη, την μη καλή ψυχική υγεία κλπ, αλλά απειλούνταν συγχρόνως από τον νέο ιό, που τους έθετε πραγματικά σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο.
.
«Ο κορονοϊός δεν έφερε μόνο προβλήματα», όπως μαρτυρά ένας άνθρωπος που έτυχε να βρεθεί σε αστεγία, αλλά όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ανέπτυξε το αίσθημα της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης.
.
Όπως εξηγεί αυτό συνέβη διότι η υγειονομική κρίση που ξέσπασε συνέβαλε στην απώλεια θέσεων εργασίας, στο να μείνουν πολλοί συνάνθρωποί του, στον δρόμο ή ακόμα να είχαν κάποια ανάγκη προς εκπλήρωση.
.
Βέβαια αυτή η μαρτυρία από μόνη της δεν αποτελεί άλλοθι για την μη θεσμική αντιμετώπιση της αστεγίας με την λήψη κατάλληλων μέτρων για τον σκοπό αυτό. Οι άστεγοι εξακολουθούν να απειλούνται από τις άσχημες συνθήκες στον δρόμο, να κινδυνεύει η υγεία τους, η σωματική τους ακεραιότητα αλλά και η αξιοπρέπειά τους. Συνεχίζουν να παραμένουν αόρατοι, ενώ εμφανίζονται σε κάποιο συσσίτιο, χωρίς να αποζητούν την βοήθεια κάποιου. Θέλουν και αναζητούν σύμφωνα με την μαρτυρία ενός ακόμα ανθρώπου όπου υπήρξε άστεγος για ένα διάστημα, την επικοινωνία. Αποτελεί τη βασικότερή τους επιθυμία, το να υπάρξει κάποιος άνθρωπος να τους πει μία «καλημέρα» να τους πιάσει συζήτηση, προκειμένου να ξεχαστούν από τα προβλήματά τους.
.
Για τον ευάλωτο αυτόν πληθυσμό, ψηφίστηκε προσχέδιο νόμου, λαμβάνοντας υπόψιν τον κίνδυνο της αύξησης των αστέγων, εξαιτίας της πανδημικής κρίσης. Ουσιαστικά αφορούσε τη δέσμευση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θέσουν ως στόχο την εξάλειψη της αστεγίας ως το 2030. Άλλωστε η απουσία στέγης είναι η πιο οδυνηρή μορφή της φτώχειας, της στέρησης και της ανθρώπινης εξαθλίωσης. Καλούνται λοιπόν τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση του φαινομένου και προτείνονται μία σειρά από μέτρα, όπως η αποποινικοποίηση της αστεγίας, η πρόσβαση του άστεγου πληθυσμού επί ίσους όρους με την ευρύτερη κοινότητα στην πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, όπως στο σύστημα υγείας, εκπαίδευσης, στην φαρμακευτική περίθαλψη, στις κοινωνικές υπηρεσίες κ.α.
.
Τη τελευταία δεκαετία παρατηρείται αύξηση της τάξεως του 70% των αστέγων στην Ευρώπη κάτι που απορρέει από το υπέρογκο κόστος της στέγασης, την οικονομική κρίση, την μείωση της κοινωνικής προστασίας αλλά και τις ελάχιστες κοινωνικές πολιτικές. Δυστυχώς το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο εφόσον οι επιπτώσεις του COVID-19 μακροπρόθεσμα ενδέχεται να προκαλέσουν περαιτέρω αύξηση του κόστους στέγασης άρα και των ποσοστών ανεργίας στην Ευρώπη.
.
Γιατί όμως έπρεπε να ξεσπάσει η κρίση για να αναπτυχθεί το ενδιαφέρον μας για τις ευάλωτες ομάδες και συγκεκριμένα για εκείνες, που το τότε το σύνθημα «μένουμε σπίτι» ήταν ανέφικτο; Έχουμε σκεφτεί ότι εν δυνάμει όλοι μας, ανά πάσα στιγμή μπορούμε να βρεθούμε υπό το καθεστώς της αστεγίας; Εάν μας συνέβαινε ποια αντιμετώπιση θα θέλαμε;
.
Ίσως τα προαναφερόμενα αποτελούν σημαντικά ερωτήματα που θα πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας, ώστε να εξαλείψουμε το στίγμα, τις διακρίσεις, απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους, αναπτύσσοντας πραγματικά το αίσθημα της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, της ενσυναίσθησης και του σεβασμού στον συνάνθρωπό μας.
.
Η αλλαγή προέρχεται πρώτα από εμάς σαν μονάδες και σε δεύτερο βαθμό από το κοινωνικό σύνολο. Η συνηγορία και η συμπερίληψη αποτελούν μόνο δύο συνιστώσες της κοινωνικής ευημερίας και ανάπτυξης.
.
ΒΟΥΜΒΑΚΗ ΣΟΦΙΑ,
Φοιτήτρια του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής,
Εθελόντρια στο Οικοτροφείο Άγιος Νικόλαος και στο πρόγραμμα «Στέγαση και Επανένταξη»,
ΑΜΚΕ ΙΑΣΙΣ
.
Βιβλιογραφία:
- Η εφημερίδα των συντακτών (2020). Άστεγοι, ευάλωτοι, έγκλειστοι: διπλά εκτεθειμένοι στον κορονοϊό. Ανακτήθηκε από: https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/235901_astegoi-eyalotoi-egkleistoi-dipla- ektetheimenoi-ston-koronoio
- Οικονόμου, Χ., Φερώνας, Α. (2006). Οι Εκτός των Τειχών. Φτώχεια και Κοινωνικός. Αποκλεισμός στις σύγχρονες κοινωνίες. Αθήνα: Διόνικος.
- Συνήγορος του Πολίτη (2023). Άστεγοι. Ανακτήθηκε από: https://www.synigoros-solidarity.gr/461/astegoi
- ΤΟ ΒΗΜΑ (2020). Κορωνοϊός : Στο έλεος της πανδημίας 4 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στους δρόμους. Ανακτήθηκε από: https://www.tovima.gr/2020/11/12/world/koronoios-sto-eleos-tis-pandimias-4- ekatommyria-anthropoi-pou-zoun-stous-dromous/
- Hellenic voice (2020). Άστεγοι κορωνοϊός: Τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς σπίτι στην ΕΕ – Ιδιαίτερα ευάλωτοι στον ιό. Ανακτήθηκε από: https://www.hellenicvoice.gr/astegoi-koronoios-tessera-ekatommyria-anthropoi- choris-spiti-stin-ee-idiaitera-evalotoi-ston-io/
.