Η πολλαπλή σκλήρυνση είναι μια αυτοάνοση νευρολογικής φύσεως νόσος, που προσβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Πρόκειται για μια απομυελινωτική, φλεγμονώδης, νευροεκφυλιστική ασθένεια, που προκαλεί αναπηρίες. Η μυελίνη συνιστά, το προστατευτικό περίβλημα των νευραξόνων, και σχηματίζεται από εξειδικευμένα κύτταρα, τα ολιγοδενδροκύτταρα. Στην ΣΚΠ, το ανοσολογικό σύστημα ενεργοποιείται και επιτίθεται σε αυτά τα κύτταρα του ίδιου οργανισμού, και αυτό δεν γνωρίζουμε ακόμα γιατί συμβαίνει. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή οδηγεί στην δημιουργία εστιών φλεγμονής μέσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και σταδιακή νευροεκφύλιση. Οι προσβεβλημένες περιοχές σταδιακά, δημιουργούν διαφορετική σύσταση και είναι πιο σκληρές, δημιουργώντας ‘’πλάκες’’ ή αλλιώς απομυελινωτικές εστίες. Μέχρι και σήμερα, η αναγνώριση, η διάγνωση, η πορεία και η θεραπεία της νόσου είναι πράγματα, που η επιστημονική κοινότητα μελετά συνεχώς. Η θεραπεία, της σκλήρυνσης κατά πλάκας, δεν υπάρχει και δεν είναι εύκολο να υποθέσουμε την εξέλιξη της νόσου σε κάθε ασθενή.

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα (Leray, Moreau, Fromont & Edan, 2016), 100 άτομα στους 100.000 Ευρωπαίους πολίτες, πάσχουν ΣΚΠ, και κατ’ αναλογίας 2:1, οι γυναίκες προσβάλλονται πιο συχνά από ότι οι άνδρες. Σχετικές έρευνες έχουν αναδείξει την μεγάλη επιρροή του περιβάλλοντος που ζει το άτομο, το κλίμα, τη διατροφή και τις στρεσογόνες συνθήκες ζωής, ως παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της νόσου.

Από τα πρώτα σημάδια της νόσου, είναι η θόλωση της όρασης, η διπλωπία, η αδυναμία ενός άκρου κ.λπ. Τα συμπτώματα ποικίλλουν, όπως και η ένταση τους. Η πλειοψηφία των ασθενών, περίπου 85% αντιμετωπίζει περιόδους εμφάνισης κάποιου συμπτώματος ανάμεσα σε συχνά μεγάλες περιόδους ύφεσης, δηλαδή περιόδους βελτίωσης ή και εξαφάνισης των συμπτωμάτων (υποτροπιάζουσα – υφιεμένη σκλήρυνση κατά πλάκας). Σπανιότερα, μπορεί αργότερα να ξεκινήσει μια προοδευτική επιδείνωση των συμπτωμάτων, ανάμεσα σε περιόδους ύφεσης, ενώ υπάρχει επίσης η περίπτωση να μην προκύψει καθόλου ύφεση (δευτερεύουσα προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας) σε κάποιες περιπτώσεις (Goldenberg, 2012).

Πολύ σημαντική είναι η κατάσταση των γνωστικών λειτουργιών στην Πολλαπλή Σκλήρυνση. Έρευνες για τη δευτεροπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση αναφέρουν πως τα γνωστικά ελλείμματα κυμαίνονται από 55,6% μέχρι 80% των ασθενών, ποσοστά μεγαλύτερα σε σχέση με τον υγιή πληθυσμό (Francis etal. 2012· Papathanasiou, Messinis, Georgiou, Papathanasopoulos, 2014).

Οι γνωστικές λειτουργίες, που επηρεάζονται περισσότερο στους ασθενείς με σκλήρυνση, είναι οι εξής:

  1. ΜΝΗΜΗ : ως προς την μακροπρόθεσμη και εργαζόμενη μνήμη. Όπως αναφέρουν οι Lezak, Howieson, & Loring (2012) οι ασθενείς έχουν δυσκολίες στην ανάκληση, ενώ η κωδικοποίηση και η αποθήκευση διατηρούνται άθικτες. Ωστόσο άλλες έρευνες υποστηρίζουν πως υπάρχουν διαταραχές στην κωδικοποίηση και την αποθήκευση πληροφοριών (Thornton, Raz & Tucke, 2002). Κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν δυσκολίες και στην προοπτική μνήμη, δηλαδή έχουν δυσκολία στο να θυμηθούν να κάνουν κάτι που σκόπευαν να κάνουν, όπως το να παρεβρεθούν σε ένα ραντεβού (Rouleauet al. 2017).
  2. ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι διαταραχές στην προσοχή είναι τυπικό εύρημα στην πολλαπλή σκλήρυνση και επηρεάζουν 12% με 25% των ασθενών (Grzegorski& Losy, 2017). Οι περισσότεροι ασθενείς, αναφέρουν δυσκολία εστίασης προσοχής ή ολοκλήρωσης ενός έργου.
  3. ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ: Αποτελεί το πιο κοινό εύρημα. Διαταραχές στην ταχύτητα επεξεργασίας αφορούν ελλείμματα στην εργαζόμενη μνήμη, στην προσοχή αλλά και στις εκτελεστικές λειτουργίες.
  4. ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ: Αφορούν τις δραστηριότητες του ατόμου, μέσω των οποίων μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί. Βοηθούν το άτομο να σχεδιάσει ένα έργο, να προσαρμοστεί και να το υλοποιήσει. Οι ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση εμφανίζουν δυσκολίες στη νοητική ευελιξία, στην αυτεπίγνωση, τον σχεδιασμό, την κατηγοριοποίηση και την λήψη αποφάσεων (Cerezo Garcia, Martin Plasencia, & Aladro Benito, 2015).

Είναι σημαντικό εδώ, να τονίσουμε, την σημασία της υγιούς ψυχολογικής κατάστασης του πάσχοντα, την προτεραιότητα που πρέπει οι ασθενείς να δίνουν στην φροντίδα τόσο της υγείας τους αλλά και της ψυχικής ευημερίας τους. Μελέτες, έχουν δείξει πως οι ασθενείς με ΣΚΠ, πάσχουν συχνά από κατάθλιψη ή/ και άλλες συναισθηματικές διαταραχές. Η ψυχολογική κατάσταση, είναι πράγματι αναπόσπαστο κομμάτι της πορείας και της έντασης των συμπτωμάτων της νόσου.

Συμπερασματικά, οι γνωσιακές διαταραχές είναι συχνές σε ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση αν και συχνά είναι δυσδιάκριτες, καθώς υπεισέρχονται σε αυτές οι παράγοντες της κατάθλιψης και της κόπωσης. Οι οικογένειες και οι φροντιστές των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση θα πρέπει να ενημερώνονται διεξοδικά για αυτά τα ελλείμματα, διότι συχνά θεωρούν πως οι ασθενείς δεν έχουν κάποιο ουσιαστικό πρόβλημα Νευροψυχολογικής φύσεως αλλά το κάνουν χειριστικά και με τη θέλησή τους.  Είναι απαραίτητο να γίνεται ολοκληρωμένος νευροψυχολογικός έλεγχος προκειμένου να εντοπίζονται έγκαιρα τέτοιου είδους διαταραχές.

Υπάρχουν, επίσης, ορισμένα εργαλεία (Το Γνωσιακό-Συμπεριφορικό Τεστ του Εδιμβούργου (ECAS)/ Η Γνωστική Εξέταση του Addenbrooke – III (ACE-III)κ.λπ) που μπορούν να μας δώσουν μια πρώτη εικόνα της κατάστασης των γνωστικών λειτουργειών και αν αυτές είναι σε φυσιολογικά επίπεδα, ή αν πρέπει να κοιτάξουμε κάτι, με έναν πλήρη νευροψυχολογικό έλεγχο. Στο κέντρο ημέρας της ΑΜΚΕ ΙΑΣΙΣ, δίνουμε την δυνατότητα σε έναν αριθμό ατόμων που θέλουν, να έρθουν στο χώρο μας και να κάνουμε μια  ενδεικτική και δωρεάν γνωστική αξιολόγηση της  κατάστασης των νοητικών τους λειτουργιών. Στον παρακάτω σύνδεσμο, όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να συμπληρώσει τα στοιχεία του και να επικοινωνήσουμε για ραντεβού: https://docs.google.com/forms/d/1Qjc3ogUC1ULy6l67S9ry8-1u43FGcpIuPkf-6Rlmp2U/edit

(Η φόρμα θα μείνει ενεργή μέχρι 10/6).

Ας θυμόμαστε ότι η πρόληψη οποιασδήποτε μορφής είναι πάντα η καλύτερη πρόγνωση!

Αγγελική Ντούλα.

Εθελόντρια ψυχολόγος, Κέντρο Ημέρας, ΙΑΣΙΣ ΑΜΚΕ

Αλπερτη Ιωαννα 

Ψυχολογος-Επιστημονικα Υπεύθυνη Κέντρου Ημέρας ΙΑΣΙΣ