Στη σήμερον ημέρα το κομμάτι της ψυχικής υγείας αναδύεται όλο και περισσότερο. Πως προσεγγίζεται όμως η ψυχική ασθένεια; Είναι κάτι που αφορά όλους; Τα άτομα που νοσούν μπορούν να ζήσουν ξανά μια ικανοποιητική ζωή; Οι σκέψεις αυτές απασχολούν πολλούς ανθρώπους και είναι φορές που οι απαντήσεις δεν έρχονται άμεσα. Στο παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθειά προσέγγισής τους παρουσιάζοντας τις σύγχρονες τάσεις της Κοινοτικής Ψυχιατρικής και του έργου της ΑμΚε ΊΑΣΙΣ, ενός φορέα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
.
Η Κοινοτική Ψυχιατρική, λοιπόν, είναι μια προσέγγιση της ψυχιατρικής περίθαλψης που βασίζεται στην παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας στα άτομα με ψυχική ασθένεια μέσα στην κοινότητα τους. Απώτερος στόχος της είναι η κοινωνική επανένταξη των ατόμων αυτών, η προάσπιση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων τους και η μείωση του κοινωνικού στίγματος που υπάρχει σχετικά με την ψυχική ασθένεια. Ωστόσο, δεν απευθύνεται μόνο στα άτομα αυτά. Αντιθέτως, υποστηρίζει τις οικογένειες τους και το ευρύτερο κοινωνικό δίκτυο στοχεύοντας στην πρόληψη και προαγωγή της ψυχικής υγείας.
.
Στη χώρα μας ριζική αλλαγή στον χώρο της ψυχικής υγείας αποτέλεσε η θέσπιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, που κύριο στόχο της είχε τη μετακίνηση ασθενών από ψυχιατρικά νοσοκομεία στην κοινότητα και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, για τον σκοπό αυτό ιδρύθηκαν οι στεγαστικές μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ). Στόχος τους είναι η παροχή βοήθειας και υποστήριξης σε ψυχικά ασθενείς για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της καθημερινότητας, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ικανοτήτων τους και την καλύτερη κατανόηση των ψυχικών τους αναγκών.
.
Στα πλαίσια αυτά ιδρύθηκε, το 2005, η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία ΙΑΣΙΣ που δραστηριοποιείται στο χώρο της Ψυχικής Υγείας, της Κοινωνικής Ενσωμάτωσης και της Αποασυλοποίησης, με στόχο της την κοινωνική συμπερίληψη. Στο κέντρο της ΊΑΣΙΣ βρίσκεται ο άνθρωπος και προσφέρει στήριξη σε όποιον έχει ανάγκη εδώ και 18 χρόνια. Βρίσκεται δίπλα σε ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας, λαμβάνει δράση για την αστεγία και τη φτώχεια, βοήθα γυναίκες θύματα βίας, παιδιά και νέους, επαγγελματίες του ανθρωπιστικού και εκπαιδευτικού τομέα. Ο συνολικός αριθμός των ωφελουμένων από το 2005 υπολογίζεται ότι ξεπερνά τις 500.000. Μεταξύ των υπολοίπων δράσεών της η ΑμΚΕ ΊΑΣΙΣ διαθέτει πολύχρονη εμπειρία στη λειτουργία στεγαστικών Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ).
.
Τα οφέλη ύπαρξης των ΜΨΑ είναι πολλαπλά. Αρχικά, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στα πλαίσια της κοινοτικής ψυχιατρικής προβλέπεται η υποστήριξη των οικογενειών και του ευρύτερου κοινωνικού δικτύου ατόμων με ψυχική ασθένεια, καθώς η ύπαρξή της επηρεάζει τη ζωή όλων των μελών της οικογένειας. Επομένως, η στήριξη της περιλαμβάνει εκπαίδευση σχετικά με τη φύση της ασθένειας και τον τρόπο αντιμετώπισής της, την διαχείριση καθημερινών ζητημάτων, την υποστήριξη για τη διαχείριση των συναισθημάτων τους και την αντιμετώπιση του στρες. Ακόμα, υπάρχουν οφέλη που αφορούν το σύνολο της ευρύτερης κοινότητας. Πρωταρχικό μέλημα των δομών αυτών είναι να ευαισθητοποιήσουν και να εκπαιδεύσουν την κοινότητα σε θέματα ψυχικής υγείας με τρόπους όπως η διοργάνωση εκστρατειών ενημέρωσης, η προβολή περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι επιμορφώσεις σε διάφορους τοπικούς φορείς και σχολεία, διότι συχνά η άγνοια για τέτοια ζητήματα δημιουργεί ένα αίσθημα φόβου για τους ψυχικά πάσχοντες, με συνέπεια την περαιτέρω κοινωνική τους απομόνωση.
.
Με την ενημέρωση, επομένως, επιδιώκεται ο περιορισμός του κοινωνικού στίγματος και των προκαταλήψεων που συνοδεύουν την ψυχική ασθένεια και προκαλούν συναισθήματα όπως φόβο, ντροπή και ενοχές στους πάσχοντες, με αποτέλεσμα τα άτομα που αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους δυσκολίες να μην ζητούν άμεσα βοήθεια. Με την ευαισθητοποίηση της κοινότητας, περιορίζεται το στίγμα και οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν δυσκολίες αναζητούν πιο άμεσα βοήθεια. Η έγκαιρη παρέμβαση έχει πολλαπλά οφέλη, καθώς περιορίζει τα συμπτώματα της ασθένειας, μειώνει τις πιθανότητες της νοσηλείας του ατόμου, αυξάνει τη λειτουργικότητα του, βελτιώνει την ποιότητα της ζωής του και προλαμβάνει την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων.
.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω οφέλη η δραστηριότητα της ΑμΚΕ ΊΑΣΙΣ μεγαλώνει και επεκτείνεται περισσότερο στη Βόρεια Ελλάδα με την ίδρυση δύο νέων καινοτόμων στεγαστικών δομών με έδρα τα Γιαννιτσά. Συγκεκριμένα πρόκειται για ένα Οικοτροφείο τύπου Α7 και έναν Ξενώνα Εφήβων.
.
Το οικοτροφείο που ονομάζεται Connect Support φιλοξενεί ενήλικα άτομα με σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές και διεγερτική συμπεριφορά. Η μονάδα έχει δυναμική 15 ατόμων, στοχεύει στην παροχή ολιστικής φροντίδας και για το λόγο αυτό τα άτομα υποστηρίζονται από μια πολυκλαδική ομάδα. Η ομάδα αυτή έχει επιστημονικά υπεύθυνη ψυχίατρο και απαρτίζεται από ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, ειδική παιδαγωγό, νοσηλευτές και προσωπικό γενικών καθηκόντων. Οι ωφελούμενοι του οικοτροφείου λαμβάνουν επαυξημένη φροντίδα στα πλαίσια των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω και τα οποία διέπουν την Κοινοτική Ψυχιατρική. Στη δομή φιλοξενούνται είτε μεταβατικά λόγω υποτροπής τους έχοντας βραχεία παραμονή είτε σε μόνιμη βάση με στόχο ο χώρος του οικοτροφείου να έχει την ποιότητα ζωής ενός σπιτιού για τους ίδιους.
.
Κάνοντας μια συνοπτική αναφορά στους στόχους του οικοτροφείου αυτοί είναι αφενός είναι η αύξηση της λειτουργικότητάς των ωφελουμένων σε όλους τους τομείς και η βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Αυτό επιτυγχάνεται ενδεικτικά μέσα από την συμμετοχή τους σε ατομικές και ομαδικές θεραπευτικές συναντήσεις, μέσα από την παρακολούθηση εκπαιδευτικών ομάδων, μέσω της συμμετοχής τους σε οργανωμένα εργαστήρια και σε διάφορες ψυχαγωγικές ομάδες. Αφετέρου είναι η σύνδεση με την κοινότητα και η κοινωνική τους επανένταξη. Στόχος δηλαδή είναι και η δημιουργία και διατήρηση σχέσεων με την κοινότητα και η ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. Επιπλέον γίνονται προσπάθειες ευαισθητοποίησης του σύνολο της κοινότητας μέσα από διάφορες δράσεις για τις ανάγκες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές.
.
Ο ξενώνας Εφήβων CONNECT INN έχει στόχο να γίνεται η παρέμβαση σε όσο το δυνατόν νωρίτερα στάδια της ανάπτυξης, ειδικεύεται στη φιλοξενία εφήβων με ψυχικά προβλήματα και τους παρέχει υποστήριξη και θεραπεία. Οι έφηβοι που διαμένουν σε αυτόν έχουν ηλικία από 12 έως 18 ετών και στόχος είναι να λάβουν βοήθεια ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τις δυσκολίες τους, να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους και να προετοιμαστούν για μία αυτόνομη διαβίωση. Οι υπηρεσίες που παρέχονται στα πλαίσια ενός ξενώνα ανηλίκων είναι συμβουλευτική, ψυχοθεραπεία, ομαδική θεραπεία, θεραπεία μέσω τέχνης και καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων.
.
Πιο συγκεκριμένα o ξενώνας θα προωθεί την παροχή υπηρεσιών στους εφήβους με ψυχικές διαταραχές, χωρίς αυτοί να αφαιρούνται από το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Θα παρέχεται ωστόσο διαμονή σε εφήβους με ψυχικές διαταραχές οι οποίοι δεν έχουν ένα οικογενειακό περιβάλλον ή των οποίων η προσωρινή απομάκρυνση από το οικογενειακό τους περιβάλλον κρίνεται να είναι θεραπευτική ή με σημάδια παραβατικής συμπεριφοράς ή οι οποίοι χρειάζονται μία περίοδο προσαρμογής και επανένταξης στη ζωή της κοινότητας. Σκοπός επομένως, της δομής είναι η θεραπεία των ωφελουμένων και η ενίσχυση των γνωστικών και πνευματικών τους πόρων ώστε να μπορούν να συνεχίσουν στην ενήλικη ζωή τους είτε αυτόνομα ή σε ένα προστατευμένο περιβάλλον χωρίς περαιτέρω εμπλοκή με το νόμο.
.
Συνοψίζοντας και λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δόθηκαν παραπάνω σχετικά με τις αρχές της Κοινοτικής Ψυχιατρικής και τη φιλοσοφία του έργου της ΑμΚΕ ΊΑΣΙΣ, επιχειρείται να απαντηθούν τα ερωτήματα που τέθηκαν αρχικά. Η αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας, λοιπόν, είναι σημαντικό να μην περιορίζεται μόνο στο άτομο που νοσεί, αλλά να αντιμετωπίζει το άτομο αυτό ως κομμάτι της ευρύτερης κοινότητάς. Άμεσος στόχος αυτού είναι η κοινωνική επανένταξη του ατόμου και για το λόγο αυτό η ψυχική ασθένεια είναι κάτι που αφορά όλους, είτε αντιμετωπίζοντας την ως ένα κοινωνικό ζήτημα, είτε στο κομμάτι της πρόληψης είτε στο κομμάτι της προσφοράς. Επιπλέον, τα άτομα με ψυχικές ασθένειες λαμβάνοντας την κατάλληλη φροντίδα μπορούν να αποκτήσουν και πάλι ποιότητα ζωής και να προσφέρουν και τα ίδια στην κοινωνία. Σκοπός, λοιπόν, είναι να προσφερθεί η καλύτερη δυνατή στήριξη στα άτομα αυτά και κάτι τέτοιο μπορεί να υλοποιηθεί μόνο μέσα από την σύνδεση, την αλληλοβοήθεια και την προσφορά στον συνάνθρωπο. Για αυτό και η προσφορά από την ίδια την κοινότητα είναι πολύ σημαντική στην υλοποίηση του έργου αυτού. Επομένως, η σύνδεση είναι το κλειδί- connection is the key, για την αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας.
.
Κουφίδου Μάγδα, Γκουτζιούλη Κατερίνα
Ψυχολόγος Οικοτροφείου Α7, Ψυχολόγος Ξενώνα Εφήβων
Connect Support, Connect Inn
.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- Cutler, J. L., Harding, K. J., Mozian, S. A., & Wright, L. L. (2014). Impact of a mental health curriculum on knowledge and stigma among high school students: a randomized controlled trial. Journal of adolescence, 37(7), 1143-1151.
- Οικονόμου-Λαλιώτη, Μ. (2010). Το κοινωνικό στίγμα της ψυχικής ασθένειας. 10442/8250, 30-39.
- Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Πρόνοιας (2011). Σχέδιο αναθεώρησης του Προγράμματος ΨΥΧΑΡΓΩΣ, https://www.moh.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thn-ygeia/programma-quot-psyxargws-quot/913-sxedio-psyxargws
- Υπουργείο Υγείας (2019). Τομεοποιημένος σχεδιασμός ανάπτυξης μονάδων ψυχικής υγείας, https://www.moh.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thn-ygeia/c312-psyxikh-ygeia/monades-psyxikhs-ygeias/5520-ekthesh-sxediasmos-anaptykshs-monadwn-psyxargws
- World Health Organization. (2019). Mental Health: Strengthening our Response. Fact Sheet No. 220.