ΕΛΠΙΔΑ: Πεθαίνει πάντα τελευταία αλλά και γεννάται πρώτη.
.
Σύμφωνα με τον Snyder και τους συνεργάτες του(1991), η ελπίδα ορίζεται κατά κύριο λόγο ως μια γνωστική διαδικασία, η οποία σχετίζεται με την κινητοποίηση προς έναν στόχο και την επίτευξη αυτού. Ο στόχος αυτός μπορεί να είναι οποιασδήποτε φύσεως και η θέσπιση του αποτελεί προσωπική υπόθεση του κάθε ατόμου ξεχωριστά.
.
Επιπλέον, η ελπίδα αποτελείται από δύο βασικά συστατικά. Το πρώτο είναι η υποκειμενική αντίληψη της επιτυχίας σε σχέση με την επίτευξη ενός στόχου. Αφορά στην αίσθηση του ατόμου ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει την ενέργειά του αποτελεσματικά, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του. Με άλλα λόγια, είναι η νοητική διεργασία που κινητοποιεί και διατηρεί σε εγρήγορση το άτομο. Το δεύτερο συστατικό της ελπίδας είναι η υποκειμενική αντίληψη της ικανότητας του ατόμου να παραγάγει τα κατάλληλα μέσα, προκειμένου να υλοποιήσει τους στόχους του, συμπεριλαμβανομένης και της ικανότητάς του να θέτει κι ενδιάμεσους στόχους.
.
Αυτά τα δύο συστατικά μέρη της ελπίδας αλληλεπιδρούν μεταξύ τους κι ανατροφοδοτούν διαρκώς τη δράση του ατόμου. Έτσι, διατηρούν την κινητοποίηση του, ακόμη κι όταν η αρχική στρατηγική δεν είναι επιτυχημένη, προκειμένου το άτομο να μπορεί να επαναπροσαρμοστεί κι αναδιαμορφώσει το στόχο του.
.
Επιπρόσθετα, τόσο η πεποίθηση του ατόμου ότι μπορεί να επιτύχει τους στόχους που θέτει όσο και η αντίληψη της ικανότητάς του να εφαρμόσει επιτυχημένες στρατηγικές προς την επίτευξη τους, διαμορφώνονται από το αναπτυξιακό ιστορικό του. Υπ’ αυτή την έννοια, η ελπίδα γίνεται αντιληπτή ως ένα σχετικά σταθερό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, όμως με τις κατάλληλες στρατηγικές και τη συνεχή εξάσκηση από πλευράς του ατόμου είναι εφικτό να καλλιεργηθεί σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους.
.
Προχωρώντας λίγο περισσότερο, είναι αξιοσημείωτο να αναφερθούν τα οφέλη που προκύπτουν μέσα από την καλλιέργεια της ελπίδας. Σε γενικές γραμμές, η βίωση ελπίδας έχει συσχετιστεί ερευνητικά με θετικές συνέπειες σε πολλαπλούς παράγοντες της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως είναι η ψυχολογική προσαρμοστικότητα, τα επιτεύγματα, η επίλυση προβλημάτων και η υγεία.
.
Πιο συγκεκριμένα, οι έρευνες σε παιδιά έχουν δείξει ότι τα επίπεδα ελπίδας συσχετίζονται θετικά με την αντίληψη της σχολικής τους ικανότητας, των κοινωνικών δεξιοτήτων, των αθλητικών τους ικανοτήτων και της εξωτερικής τους εμφάνισης. Επιπλέον, τα παιδιά με υψηλότερα επίπεδα ελπίδας δηλώνουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση κι εμφανίζουν μειωμένα επίπεδα παιδικής κατάθλιψης.
.
Στους ενήλικες, η ελπίδα σχετίζεται με την αυτοεκτίμηση αλλά και με τη γενικότερη θετική σκέψη, υποδηλώνοντας ότι τα άτομα με υψηλά επίπεδα ελπίδας έχουν την τάση να σκέφτονται θετικά στη ζωή τους σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, η ελπίδα φαίνεται ότι συμβάλλει στην ψυχολογική προσαρμογή στην απώλεια, είτε αυτή αφορά σε σημαντικούς άλλους, είτε σε εργασία.
.
Ακόμη, τα επίπεδα ελπίδας έχουν συσχετιστεί, όπως προαναφέρθηκε με την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και τη διαμόρφωση στρατηγικών για την αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων.
.
Επιπλέον και ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι αρκετές μελέτες έχουν εστιάσει στο ρόλο της ελπίδας στην ψυχική και σωματική υγεία. Η ελπίδα έχει σχετιστεί με τη διαχείριση του στρες, των χρόνιων νόσων , καθώς και των νόσων που είναι απειλητικές για τη ζωή. Ο Elliott και οι συνεργάτες του(1991), σε έρευνα με ασθενείς που είχαν υποστεί βλάβη στην σπονδυλική στήλη, βρήκαν ότι τα επίπεδα ελπίδας σχετίζονται τόσο με τη διαχείριση της ασθένειας όσο και με χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης κατά την περίοδο της ανάρρωσης. Ο Seligman(2002) θεωρεί την ελπίδα ως μία από τις 24 δυνάμεις του χαρακτήρα που συνδέονται με τη βίωση της ευτυχίας.
.
Επίσης, σε έρευνά τους ο Sherwin και οι συνεργάτες του(1992) διαπίστωσαν ότι οι νοσοκόμες που εργάζονται σε νοσοκομειακές μονάδες υψηλού στρες κι έχουν υψηλά επίπεδα ελπίδας, έχουν λιγότερες πιθανότητες να πάθουν εργασιακή εξουθένωση, ενώ σε άλλη μελέτη νέοι που είχαν υποστεί σοβαρά εγκαύματα έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την ανάρρωσή τους όταν διαθέτουν υψηλά επίπεδα ελπίδας.
.
Τέλος, σε ο,τι αφορά την προσαρμογή σε χρόνιες ασθένειες, έρευνα σε ασθενείς με μυαλγία τριδύμου, μία νόσο που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα πόνου, έδειξε ότι οι ασθενείς με υψηλότερα επίπεδα ελπίδας εμφανίζουν αυξημένη ικανότητα να βρίσκουν θετικά σημεία κι οφέλη στην ασθένειά τους, γεγονός που οδηγεί σε καλύτερη προσαρμογή σε αυτή. Αντίστοιχα, έρευνα σε φοιτήτριες σε σχέση με την υποθετική διαχείριση της διάγνωσης καρκίνου, έδειξε ότι οι γυναίκες που διέθεταν πιο ανεπτυγμένα επίπεδα ελπίδας ήταν καλύτερα προετοιμασμένες για την αντιμετώπιση της νόσου σε διαφορετικά στάδια και εφήρμοσαν άμεσα σχετιζόμενες με τον καρκίνο στρατηγικές διαχείρισης της.
.
Συμπερασματικά, και με αφορμή όλα τα παραπάνω ερευνητικά δεδομένα, γίνεται αντιληπτό ότι η καλλιέργεια και η υιοθέτηση της ελπίδας στην καθημερινή μας ζωή καθίσταται ιδιαίτερα επωφελής, καθώς έχει σχετιστεί με μια πληθώρα ευεργετικών αποτελεσμάτων σε ποικίλους τομείς. Εξάλλου, και η λαϊκή ρήση << Η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία>>, υποδηλώνει τον μεγάλο μας πόθο να διαθέτουμε μια τέτοια στάση στη ζωή μας, ενώ η ανάγκη μας να γεννάται πρώτη είναι επιτακτικής σημασίας στη διαμόρφωση ενός πιο θετικού κι αισιόδοξου τρόπου σκέψης πάντα στο μέτρο του δυνατού.
.
ΛΙΘΟΞΟΪΔΟΥ ΣΟΦΙΑ,
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Θετικής Ψυχολογίας,
Ασκούμενη Κέντρου Ημέρας ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ
.
Βιβλιογραφία:
- Εισαγωγή στη Θετική Ψυχολογία, Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ
..